Myśląc o trudnościach w nauce czytania, pisania i liczenia u dzieci
większość osób zwraca na nie uwagę w okresie gdy ich dziecko idzie do szkoły i
podejmuje pierwsze próby nabycia tych umiejętności. Trudno się z resztą temu
dziwić - jest to zupełnie naturalne. Tym czasem warto zauważyć, że
pierwsze symptomy specyficznych trudności w nauce czytania i pisania (dysleksji rozwojowej) lub tego, że
dziecko znajdzie się w grupie ryzyka, można zaobserwować już od okresu
niemowlęctwa i w dalszych latach życia zanim dziecko zacznie uczęszczać do
szkoły.
Objawy te są zauważalne w różnych sferach funkcjonowania dziecka między
innymi w sferze:
- motorycznej: warto zwrócić uwagę czy
dziecko raczkuje lub raczkuje słabo, ma opóźniony rozwój ruchowy - trudności
z utrzymaniem równowagi w pozycji siedzącej lub stojącej, słabo chodzi,
biega. Niepokój powinny wzbudzić utrzymujące się odruchy wrodzone, które
powinny zaniknąć do końca pierwszego roku życia. Sygnałem może być również
niechęć do zabaw ruchowych, niezręczne chodzenie po schodach, wspinanie
się na huśtawkę, trudności z wykonywaniem ćwiczeń np. chodzenie po
krawężniku, stanie na jednej nodze, trudności z uczeniem się jazdy na
łyżwach, rolkach, rowerze dwukołowym. W sferze motoryki małej sygnałem może
być utrzymująca się mała sprawność manualna, niechęć do rysowania lub
malowania, złe trzymanie kredki lub pędzla, szybka męczliwość dłoni,
kłopoty z zawiązaniem sznurówek na kokardkę, zapinaniem małych guzików,
czy też używaniem widelca i noża. Problem może stanowić rysowanie
szlaczków, odtwarzanie złożonych figur geometrycznych i wzorów
graficznych. Tempo wykonywania czynności jest wolne, a precyzja ruchów
mała. Charakterystycznym objawem jest pomaganie sobie w pracy wymagającej
tylko ruchów rąk ruchami np. języka, nóg, szyi. Współruchy te, nazywane
synkinezją, potęgują się w sytuacjach trudnych, wymagających wysiłku i
precyzji. Jeśli dziecko pomimo wielu ćwiczeń w niewłaściwym kierunku
rysuje linie pionowe (od dołu do góry) i poziome (od prawej do lewej),
może to świadczyć o trudnościach z opanowaniem prawidłowych nawyków
ruchowych.Dla dzieci takich kłopot stanowi zapamiętanie sekwencji ruchów
np. układu tanecznego. Zeszyty dzieci z trudnościami wyglądają na
niestarannie prowadzone, pismo nie mieści się w liniaturze, a rogi są
pozaginane. Symptomy specyficznych trudności objawiają się także podczas
zabawy - dziecko niechętnie układa puzzle i klocki, nawleka koraliki, nie
lubi zabaw zręcznościowych.
- wzrokowej: rozwój funkcji wzrokowych jest
podstawą spostrzegania wzrokowego i ma duże znaczenie w zapamiętywaniu i
odwzorowywaniu, a to z kolei warunkuje prawidłowy przebieg nauki czytania
i pisania. Zaburzenia jakie można dostrzec u dzieci w wieku przedszkolnym
wiążą się z trudnościami z wyróżnianiem elementów z całości oraz ich
syntetyzowaniem w całość (analiza i synteza wzrokowa). Objawem tych
trudności są problemy z budowaniem konstrukcji z klocków lego, układaniem
mozaiki wg wzoru, wyszukiwaniem szczegółów różniących dwa obrazki,
odróżnieniem kształtów podobnych do siebie np. figur geometrycznych,
obrazków, liter m-n, l-t-ł lub identycznych różniących się jedynie
położeniem w przestrzeni tj. p-g, b-d. Trudność może sprawić dzieciom
rozróżnianie kolorów. Warto zauważyć problemy pojawiające się przy
pierwszych próbach czytania: dzieci mylą litery o podobnym kształcie lub
różniące się położeniem wg osi poziomej lub pionowej, mylą struktury
graficzne, w których różnice są niewielkie np. dom-dam; opuszczają litery,
sylaby, wyrazy, a nawet całe wiersze, gubią się w tekście, a tempo
czytania jest wolne i nierytmiczne. Długo utrzymującą się techniką
czytania jest głoskowanie, często występuje czytanie "na pamięć"
i zgadywanie napisów po cechach przypadkowych np. przy pomocy obrazków.
Podobne trudności w tym obrębie występują podczas pisania. Problem stanowi
zapamiętywanie pisowni niektórych dużych liter tj. L,Ł,W,F,G, często
dzieci pomijają kropki, przecinki, ogonki, kreski. Objawem w tej sferze
jest również popełnianie licznych błędów ortograficznych pomimo znajomości
reguł ortograficznych. UWAGA: W pierwszej kolejności należy wykluczyć lub
przy obserwacji dziecka brać pod uwagę ewentualne wady narządu wzroku.
- językowej
i słuchowej: dziecko z zaburzeniami percepcji słuchowej słyszy dźwięki (bez względu
na odległość), jednak nie potrafi wyróżnić ich z potoku słów i prawidłowo
ich różnicować, przez co dziecko nie potrafi dokonać analizy i syntezy
głoskowej słów i różnicowania dźwięków mowy co uwidacznia się w opóźnionym
rozwoju mowy lub możliwych wadach wymowy. Można u dzieci młodszych
zaobserwować przestawianie sylab, głosek, asymilacje głosek np. sosa lub
szosza. Obserwuje się trudności w budowaniu wypowiedzi, a także błędy
gramatyczne; dziecko myli nazwy zbliżone fonetycznie, problem stanowi
różnicowanie podobnych głosek tj. z-s, b-p, k-g w porównywanych słowach
sensownych np. kosa-koza lub bezsensownych np. resa - reza. Objawy
zaburzeń można zaobserwować przy wykonywaniu przez dziecko zadań opartych
o manipulowanie strukturą fonologiczną słów (np.w poleceniu odszukaj słowa
ukryte w nazwie "lewkonia" lub co to znaczy? "karwony
czepturek"). Trudnością dla dziecka może być rozpoznawanie rymów i
aliteracji, zapamiętywanie wierszyków, piosenek, zapamiętanie materiału
uszeregowanego w sekwencje i serie np. dni tygodnia, pory roku, kolejne
posiłki, sekwencje czasowe: wczoraj-dziś-jutro, sekwencje cyfr: szeregi
4-cyfrowe. W pierwszych latach nauki szkolnej trudności mogą objawiać się
kłopotami z zapamiętaniem alfabetu, cyfr, tabliczki mnożenia, utrzymującą
się techniką literowania podczas prób czytania, nie uwzględnianiem znaków
przystankowych, opuszczaniem liter i sylab, nieprawidłowe odczytywanie
całych wyrazów np. kordła zamiast kołdra. W pisaniu należy zwrócić uwagę
na to czy dziecko myli liery w-f, b-p, g-k, i-j; sz-s, cz-c, ż-z, dż-dz;
ą-om-on; ę-em-en; łączy przyimki z rzeczownikami np. potstołem zamiast pod
stołem. Objawem ryzyka dysleksji może być również ujawnianie się w pisaniu
często już przezwyciężonych wad wymowy tj. seplenienie, mylenie głosek
syczących i szumiących.UWAGA: W pierwszej kolejności należy wykluczyć lub
przy obserwacji dziecka brać pod uwagę ewentualne wady narządu
słuchu.
- lateralizacja
i orientacji w schemacie ciała i przestrzeni: lateralizacja wynika z
funkcjonalnej przewagi jednej półkuli mózgowej nad drugą. Skutkuje to
dominacją prawej lub lewej strony ciała (oka, ręki, nogi). Lateralizacja
kształtuje się do 7 roku życia. Prawidłowa jest lateralizacja
jednostronna: prawo lub lewostronna. Brak dominacji jednej ze stron ciała
tj. oburęczność, obuoczność lub lateralizacja skrzyżowana (dominuje np.
prawe oko, ale lewa ręka i noga) skutkują zaburzeniami orientacji
przestrzennej i koordynacji wzrokowo - ruchowej. Uwagę dorosłych powinien
zwrócić problem dziecka z odróżnieniem lewej i prawej ręki, nogi, ucha, oka;
naprzemienne używanie lewej i prawej ręki; trudności z określeniem
położenia przedmiotów względem siebie (nad, pod, za, przed, na zewnątrz,
wewnątrz). Charakterystyczne są również trudności z orientacją w czasie
np. z określeniem pory roku, dnia czy godziny na zegarze. Można też
zaobserwować zaburzenia sprawności i koordynacji ruchowej rąk - dziecko
brzydko i niechętnie pisze i rysuje, nie mieści się w liniaturze, zbyt
mocno przyciska ołówek i przez to ręka szybko się męczy. Symptomem w tej
sferze jest również zapisywanie liter i cyfr w odbiciu zwierciadlanym,
zamiana kolejności liter w wyrazie, opuszczanie końcówek wyrazów, litery
koliste mogą być przez dzieci zapisywane zgodnie z ruchem wskazówek
zegara. Przy pierwszych próbach czytania można zaobserwować czytanie w
nieprawidłowym kierunku od strony prawej do lewej. Dzieci podczas czytania
mogą popełniać także błędy inwersji czytanie od zamiast do, wór zamiast
rów lub liter o podobnym kształcie d-b.
Należy pamiętać, że dysleksja rozwojowa jest syndromem. Z tego powodu, aby rozpoznać dysleksję lub zagrożenie dysleksją, nie wystarczy zaobserwowanie pojedynczych objawów. Im więcej symptomów specyficznych trudności można zauważyć u dziecka, tym zagrożenie dysleksją jest bardziej prawdopodobne.
Pewne predyspozycje do rozwijania się objawów specyficznych trudności w uczeniu się matematyki można zauważyć już na etapie
diagnozowania gotowości szkolnej. Dziecko, które osiągnęło dojrzałość szkolną
posiada zdolność i gotowość do liczenia np. obiektów, przedmiotów, symboli na
obrazkach; zdolność różnicowania liczenia błędnego od prawidłowego oraz
umiejętność dodawania i odejmowania w zakresie 10 (na palcach lub w pamięci),
zdolność do oceny równoliczności zbioru elementów, zdolność do szeregowania od
najmniejszego do największego i na odwrót. Warto zwrócić uwagę na umiejętność
odwzorowywania figur geometrycznych, pisanie liczb, nazywania figur
geometrycznych, rysowania szlaczków. Kółko i krzyżyk potrafi odwzorować
większość dzieci 3-letnich, kwadrat dzieci 4-letnie, natomiast romb, trójkąt i
prostokąt dzieci 6-letnie. W pierwszych latach nauki szkolnej należy obserwować
czy dziecko używa słownictwa matematycznego, potrafi posługiwać się
znakami +,-,=,x,:,<,>,; umie dokonywać obliczeń za pomocą grafów i diagramów
- umie odczytać z nich dane. Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się
matematyki nie potrafią oszacować wyniku (przy poleceniu zaznacz który jest
większy) bez dokładnego obliczania, nie orientują się w układzie współrzędnych
- mylą osi x i y, trudność sprawia im porównywanie figur, określenie wysokości,
przekątnych i pól figur. Mogą też mylić kąty ostre z rozwartymi, nawet jeśli
słownie potrafią określić różnicę między nimi. Dzieci z problemami często gubią
lub mylą cyfry, znaki działań, fragmenty wzorów, mają trudności z ułamkami, z
prawidłowym umiejscowieniem przecinka w zapisie liczb dziesiętnych. Można
zaobserwować niedokładność pomiaru długości odcinka i problemy z zamianą
jednostek np. kg na dag. Dzieci mają trudności także z opanowaniem tabliczki
mnożenia, opanowaniem kolejności wykonywania działań, różnicowaniem pojęć o
podobnym brzmieniu tj. przyprostokątna i przeciwprostokątna, sześciokąt i
sześcian. Kłopoty pojawiają się również w przyporządkowaniu elementów zbioru.
Podobnie jak w przypadku dysleksji rozwojowej również specyficzne trudności w matematyce wymagają holistycznego podejścia - oznacza to, że pojedyncze symptomy nie świadczą o występowaniu u dziecka dyskalkulii.
Brak komentarzy :
Prześlij komentarz